دوای ئەوەی كۆمەڵێك بانگخواز ڕونكردنەوەی شەرعییان دا لەسەر مەسەلەی هەڵبژاردن و پەرلەمان و بە پێی ویستی حیزبە ئیسلامییەكان نەبوو, خێرا كەوتنە بەر لێشاوی ڕەخنەو ناشیرین كردن و تۆمەت بۆ دروست كردن و غەیبەت كردن. كە تا دوێنێ شانازییان دەكرد بەوەی ئەم برایانە لەگەڵمانە.تاكە تاوانی ئەو برایانەش بە لای ئەوانەی دەیانشكێنن و گۆشتی شەهراویان دەخۆن تەنها ئەوەیە بە ویستی ئەوان قسەیان نەكردووە, بە داخەوە لەوە كارەسات تر ئەوەیە كۆمەڵێك كەسی تر دەروێش ئاسا كەوتونەتە دەستخۆشی و پیۆرزبایی كردن لێیان.
كە گومانی تێدا نییە جگە لەوەی بەم كارە خۆیان گوناهبار دەكەن دڵی زۆرێك لە بانگخوازو موسڵمانی دڵسۆزی تر لە خۆیان دەڕەنجێنن و خۆیان ناشیرینتر دەكەن.
بێ گومان ئەو ڕەفتارەش لە سیفەتی موسڵمانی دوور لە دەمارگیری و هەقخواز نییە بەڵكو لە ئاكارو سیمای جولەكەیە, چونكە جولەكە یەكێك لە سیفەتە گڵاوەكانیان بریتییە لە بوهتان كردن, ڕق بوونەوە لەو كەسەی لەگەڵیان بووەو دواتر وازی لێ هێناون و بە حەزی ئەوان ناجوڵێتەوە, وە بەسەرهاتەكەی هاوەڵی بەڕێز عبدالله ی كوڕی سەلام دوای ئەوەی موسڵمان دەبێت و واز لە یەهودییەت دەهێنیت ڕونترین بەڵگەیە:
لە ئەنەسەوە: عبداللەی كوری سەلام(ڕەزای خوای لێ بێت) هەواڵی هاتنی پێغەمبەری خوا(ﷺ)ی بیست, لەو كاتەدا خەریكی لێ كردنەوەی بەروبومی خورما بوو. بۆیە هاتە خزمەتی پێغەمبەری خوا(ﷺ) و فەرموی: من سێ پرسیارت لێ دەكەم هیچ كەسێك وەڵامەكەیان نازانێت جگە لە پێغەمبەر(لە ڕیوایەتێكیدا: ئەگەر هەواڵم بدەیتێ دەربارەیان ئیمانت پێ دەهێنم), یەكەم نیشانەی هاتنی قیامەت چییە؟ وە یەكەم خواردنی بەهەشتییەكان دوای ئەوەی دەچنە بەهەشت چییە؟ وە چی وادەكات مناڵ بچێتە سەر باوكی و كوڕ دەرچێت یان كچ بێت؟
پێغەمبەری خوا(ﷺ) فەرموی: هەر ئێستا جبریل هات و وەڵامی ئەو پرسیارانەی پێدام, ئەویش فەرموی: بەڵێ ئەوە ئەو مەلائیكەتەیە كە لەناو مەلائیكەتەكاندا جولەكەكان بە دوژمنی دەزانن, جا ئیتر پێغەمبەری خوا(ﷺ)ئەو ئایەتەی خوێندەوە: {مَنْ كَانَ عَدُوًّا لِجِبْرِيلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلَى قَلْبِكَ بِإِذْنِ اللَّهِ}.
فەرموی: یەكەم نیشانەی هاتنی قیامەت ئاگرێكە خەڵكی لە ڕۆژهەڵاتەوە كۆدەكاتەوەو پێشی خۆی دەدات بەرەو ڕۆژئاوا, وە یەكەم خواردنی بەهەشتییەكان كە دەیخۆن(لە ڕیوایەتێكیدا: سەری گا و ) زیادەی جگەری حوتە, وە ئەگەر ئاوی پیاو زاڵ بوو بەسەر ئاوی ئافرەتدا كوڕ دەردەچێت, و ە ئەگەر ئاوی ئافرەت زاڵ بوو كۆرپەكە دەبێتە كچ. عبدالله ی كوری سەلام فەرموی: (أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَأَشْهَدُ أَنَّكَ رَسُولُ اللَّهِ). ئەی پێغەمبەری خوا(ﷺ) جولەكەكان گەلێكی بوهتان چین, ئەگەر بزانن موسڵمان بووم پێش ئەوەی پرسیاریان لێ بكەیت بوهتانم بۆ دەكەن, (بۆیە حەز دەكەم بنێرم بە دوایاندا بێن) جا جولەكەكان هاتن, پێغەمبەری خوا(ﷺ) فەرموی: عبدالله چۆن پیاوێكە لە ناوتاندا؟ وتیان: چاكترین و كوڕی چاكترینمانە, گەورەو سەردارو كوڕی گەورەو سەردارمانە, (وە زانای كوڕی زانامانە). فەرموی ئەڵێن چی ئەگەر عبدالله ی كوڕی سەلام موسڵمان ببێت؟(لە ڕیوایەتێكیدا: ئایا ئێوەش موسڵمان دەبن؟) وتیان: خوای گەورە پەنای بدات لەوەی شتی وا بكات.(هەرگیز شتی وا ناكات). ئیتر عبدالله هاتە دەرەوەو فەرموی: (أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ) جولەكەكان وتیان: خراپترینمان و كوڕی خراپترین كەسمانە, (وە نەفامی كوڕی نەفاممانە) وە كەوتنە قسە پێ وتن و كەمنرخ كردنی, عبدالله فەرموی: ئەی پێغەمبەری خوا(ﷺ) ئەوە ئەو شتەیە كە من لێی دەترسام.( لە ڕیوایەتێكیدا: ئایا من پێم نەوتیت ئەمانە گەلێكی بوهتان چین؟). صحيح البخاري ت (10/ 587) برقم(4480) بَاب {مَنْ كَانَ عَدُوًّا لِجِبْرِيلَ} وغيره, وما بين المعكوفين أخرجه ابن حبان أنظر صحيح ابن حبان بتحقيق الأرناؤوط (16/ 442) برقم(7423) قال شعيب الأرنؤوط: إسناده صحيح على شرط مسلم.
لە كۆتاییدا ئاگاداریم بۆ ئەو برایانەی تر كە تا ئێستا كەناڵەكانی ئەوانیان كردۆتە سەكۆی بانگەواز لەوە دڵنیا بن كە ئەمە وانەیەكی گەورەیە بۆ ئەوانیش كە یان ئەوەتا نابێت لە مەنهەج و بیركردنەوەی ئەوان دەرچن, یان لە كاتی وتنی هەق و هەڵوێستی شەرعی پێچەوانەی ئەواندا چاوەڕوانی ئەو سەنگەر لە بەرامبەر گرتن و ناشرین كردنە بن.
