شێخی ئیسلام ئیبن تەیمییە(ڕەحمەتی خوای لێ بێت) فەرمویەتی: (ؤلَيْسَ لِأَحَدِ أَنْ يُعَاقِبَ أَحَدًا عَلَي غَيْرِ ظُلْمٍ ؤلَا تَعَدِّي حَدٍّ ؤلَا تَضْيِيعِ حَقٍّ ؛ بَلْ لِأَجْلِ هَؤاهُ ؛ فَإِنَّ هَذَا مِنْ الظُّلْمِ الَّذِي حَرَّمَ اللَّهُ ؤرَسُولُهُ ؛ فَقَدْ قَالَ تَعَالَي: فِيمَا رَؤي عَنْهُ نَبِيُّهُ صَلَّي اللَّهُ عَلَيْهِ ؤسَلَّمَ " { يَا عِبَادِي إنِّي حَرَّمْت الظُّلْمَ عَلَي نَفْسِي ؤجَعَلْته بَيْنَكُمْ مُحَرَّمًا فَلَا تَظَالَمُوا } .ؤإِذَا جَنَي شَخْصٌ فَلَا يَجُوزُ أَنْ يُعَاقَبَ بِغَيْرِ الْعُقُوبَةِ الشَّرْعِيَّةِ ؤلَيْسَ لِأَحَدِ مِنْ الْمُتَعَلِّمِينَ ؤالْأُسْتَاذَيْنِ أَنْ يُعَاقِبَهُ بِمَا يَشَا‌وُ ؤلَيْسَ لِأَحَدِ أَنْ يُعَاوِنَهُ ؤلَا يُؤافِقَهُ عَلَي ذَلِكَ مِثْلُ أَنْ يَأْمُرَ بِهَجْرِ شَخْصٍ فَيَهْجُرَهُ بِغَيْرِ ذَنْبٍ شَرْعِيٍّ أَوْ يَقُولَ: أَقْعَدْته أَوْ أَهْدَرْته أَوْ نَحْؤ ذَلِكَ فَإِنَّ هَذَا مِنْ جِنْسِ مَا يَفْعَلُهُ القساقسة ؤالرُّهْبَانُ مَعَ النَّصَارَي والحزابون مَعَ الْيَهُودِ ؤمِنْ جِنْسِ مَا يَفْعَلُهُ أَئِمَّةُ الضَّلَالَةِ ؤالْغَؤايَةِ مَعَ أَتْبَاعِهِمْ . ؤقَدْ قَالَ الصِّدِّيقُ الَّذِي هُؤ خَلِيفَةُ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّي اللَّهُ عَلَيْهِ ؤسَلَّمَ فِي أُمَّتِهِ: أَطِيعُونِي مَا أَطَعْت اللَّهَ فَإِنْ عَصَيْت اللَّهَ فَلَا طَاعَةَ لِي عَلَيْكُمْ . ؤقَدْ قَالَ النَّبِيُّ صَلَّي اللَّهُ عَلَيْهِ ؤسَلَّمَ " { لَا طَاعَةَ لِمَخْلُوقِ فِي مَعْصِيَةِ الْخَالِقِ } . ؤقَالَ: " { مَنْ أَمَرَكُمْ بِمَعْصِيَةِ اللَّهِ فَلَا تُطِيعُوهُ } .
فَإِذَا كَانَ الْمُعَلِّمُ أَوْ الْأُسْتَاذُ قَدْ أَمَرَ بِهَجْرِ شَخْصٍ ؛ أَوْ بِإِهْدَارِهِ ؤإِسْقَاطِهِ ؤإِبْعَادِهِ ؤنَحْوِ ذَلِكَ: نُظِرَ فِيهِ فَإِنْ كَانَ قَدْ فَعَلَ ذَنْبًا شَرْعِيًّا عُوقِبَ بِقَدْرِ ذَنْبِهِ بِلَا زِيَادَةٍ ؤإِنْ لَمْ يَكُنْ أَذْنَبَ ذَنْبًا شَرْعِيًّا لَمْ يَجُزْ أَنْ يُعَاقَبَ بِشَيْ‌وِ لِأَجْلِ غَرَضِ الْمُعَلِّمِ أَوْ غَيْرِهِ . ؤلَيْسَ لِلْمُعَلِّمِينَ أَنْ يحزبوا النَّاسَ ؤيَفْعَلُوا مَا يُلْقِي بَيْنَهُمْ الْعَدَاؤةَ ؤالْبَغْضَا‌وَ بَلْ يَكُونُونَ مِثْلَ الْإِخْؤةِ الْمُتَعَاوِنِينَ عَلَي الْبِرِّ ؤالتَّقْؤي كَمَا قَالَ تَعَالَي: [ؤتَعَاؤنُوا عَلَي الْبِرِّ ؤالتَّقْؤي ؤلَا تَعَاؤنُوا عَلَي الْإِثْمِ ؤالْعُدْؤانِ].
ؤلَيْسَ لِأَحَدِ مِنْهُمْ أَنْ يَأْخُذَ عَلَي أَحَدٍ عَهْدًا بِمُؤافَقَتِهِ عَلَي كُلِّ مَا يُرِيدُهُ؛ ؤمُؤالَاةِ مَنْ يُؤالِيهِ؛ ؤمُعَادَاةِ مَنْ يُعَادِيهِ بَلْ مَنْ فَعَلَ هَذَا كَانَ مَنْ جِنْسِ جنكيزخان ؤأَمْثَالِهِ الَّذِينَ يَجْعَلُونَ مَنْ ؤافَقَهُمْ صَدِيقًا مُؤالِيًا ؤمَنْ خَالَفَهُمْ عَدُوًّا بَاغِيًا؛ بَلْ عَلَيْهِمْ ؤعَلَي أَتْبَاعِهِمْ عَهْدُ اللَّهِ ؤرَسُولِهِ بِأَنْ يُطِيعُوا اللَّهَ ؤرَسُولَهُ؛ ؤيَفْعَلُوا مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ ؤرَسُولُهُ؛ ؤيُحَرِّمُوا مَا حَرَّمَ اللَّهُ ؤرَسُولُهُ؛ ؤيَرْعَوْا حُقُوقَ الْمُعَلِّمِينَ كَمَا أَمَرَ اللَّهُ ؤرَسُولُهُ. فَإِنْ كَانَ أُسْتَاذُ أَحَدٍ مَظْلُومًا نَصَرَهُ ؤإِنْ كَانَ ظَالِمًا لَمْ يُعَاوِنْهُ عَلَي الظُّلْمِ بَلْ يَمْنَعُهُ مِنْهُ ؛ كَمَا ثَبَتَ فِي الصَّحِيحِ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّي اللَّهُ عَلَيْهِ ؤسَلَّمَ أَنَّهُ قَالَ: " { اُنْصُرْ أَخَاك ظَالِمًا أَوْ مَظْلُومًا قِيلَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ أَنْصُرُهُ مَظْلُومًا فَكَيْفَ أَنْصُرُهُ ظَالِمًا قَالَ: تَمْنَعُهُ مِنْ الظُّلْمِ فَذَلِكَ نَصْرُك إيَّاهُ }. / مجموع الفتاوي (28 / 15)
واتە: وە بۆ هیچ كەسێك نیە كە سزای هیچ كەسێك بدات لەسەر شتێكی تری غەیری ئەوەی هەستابێت بەستەم و دەست درێژی كردن لەسنوورو ماف فەوتاندن, بەڵكو سزای بدات لەبەر ئارەزووی خۆی. چونكە ئەمە لەو ستەمەیە كە خواو پێغەمبەرەكەی(ﷺ) حەرامیان كردووە. چونكە خوای گەورە دەفەرموێت: ئەی بەندەكانم, من ستەمم لەسەر خۆم حەرام كردووەو لەنێوان ئێوەش دا حەرامم كردووە, دەسا ستەم لەیەك مەكەن .
وەهەر كەسێك گوناهێكی كرد ئەوا نابێ سزا بدرێت بەبێ سزایەكی شەرعی, وە بۆهیچ مامۆستایەك نییە كە سزای بدات بەهەر شێوەیەك كە خۆی بیەوێ.
وە بۆ هیچ كەسێك نییە كە هاوكاری بكات لەسەر ئەمەو ڕازی بێت لەسەری, لە نموونەی ئەوەی فەرمان بكات بەقسە دابڕین لەگەڵا كەسێكداو قسەی لەگەڵادا ببڕێ بەبێ گوناهێكی شەرعی . یان بڵێ: دامنیشاند یان دەرم كردو لەو بابەتانە . چونكە ئەمە لەڕەگەزی ئەو كردەوەیە كە قەشەو ڕاهیبەكان دەیكەن لەگەڵا گاورەكاندا, وە لەنموونەی كاری حیزبەكانە لەگەڵا جولەكەكاندا دەیكەن. وەلە ڕەگەزی كردەوەی پێشەوا گومڕاو سەرگەردانەكانە كە لەگەڵا شوێن كەوتوانیاندا دەیكەن. ئەوەتا ڕاست گۆی جێ نشینی پێغەمبەری خوا(ﷺ) لەناو ئومەتەكەیدا دوای خۆی(أبوبكر) دەفەرموێ: گوێ ڕایەڵیم بكەن تا ئەو كاتەی گوێ ڕایەڵی خوا ئەكەم! ئەگەر سەرپێچی خوام كرد ئەوا گوێ ڕایەڵی من نییە لەسەر ئێوە. وە پێغەمبەری خوا(ﷺ) دەفەرموێت: گوێ ڕایەڵی بۆ هیچ كەسێك نییە ونابێ بكرێت لەفەرمانێكدا كە سەر پێچی خوای بەدیهێنەر بێت. وە دەفەرموێت: هەركەسێك فەرمانی پێ كردن بە سەرپێچی كردنی خوا بەگوێ‌ی مەكەن.
كەواتە ئەگەر مامۆستایەك فەرمانی كرد بەقسە دابڕین لەگەڵا كەسێك یان فەرمانی كرد بە دەركردن یان لادانی یان دوورخستنەوەی و شتی لەمانە: ئەوا لەو كاتەدا تەماشا دەكرێت ئەگەر كەسەكە گوناهێكی شەرعی كردبوو ئەوا بەئەندازەی گوناهەكەی سزا دەدرێت بەبێ زیادە . وە ئەگەر گوناهی نەكردبوو ئەوا جائیزنیە كە سزا بدرێت بەهیچ شتێك لەبەر خاتری ویستی مامۆستا یان غەیری ئەو.
وە بۆمامۆستایان نییە كە خەڵكی كۆبكەنەوە بە حیزبایەتیو كارێك بكەن كە دوژمنایەتیو بوغز بخەنە نێوانیان, بەڵكو دەبێ وەكو برای یارمەتی دەری یەك وابن لەسەر چاكەو تەقوا, وەك خوای گەورە دەفەرموێت [وتعاونوا علی البر والتقوی ولاتعاونوا علی اڵاپم والعدوان ] وە بۆهیچ كەسێك لەو مامۆستایانە نییە كە پەیمانێك لەهیچ كەسێك بسەنێ بەوەی كە ئەو كەسە موافقەی بكات لەهەموو شتێكدا كە ئەو بیەوێ‌و دۆستایەتی ئەو كەسە بكات كە ئەو دۆستێتیو دوژمنایەتی ئەو كەسە بكات كە ئەو دوژمنێتی, بەڵكو هەركەسێ ئاوا بكات ئەوا لەڕەگەزی جەنگیزخان و هاووێنەكانیەتی كە هەركەسێ موافەقەی بكردنایەو لەگەڵیان بوایە دەیانكردە دۆست و نزیكان و هەركەسێ موخالەفەو پێچەوانەیان بوایە حیسابی دوژمنی سەرپێچیكەریان بۆ دەكرد . بەڵكو لەسەر خۆیان و شوێن كەوتوانیان پێویستە پەیمانی خواو پێغەمبەرەكەی(ﷺ) جێ‌بەجێ بكەن و بگەیەنن بەوەی كە گوێ ڕایەڵی خواو پێغەمبەر(ﷺ) بن و ئەو فەرمانە بەجێ بهێنن كەخواو پێغەمبەرەكەی(ﷺ) فەرمانیان پێ كردووە. وە ئەو شتە بەحەرام بزانن كەخواو پێغەمبەرەكەی(ﷺ) حەرامیان كردووەو مافەكانی مامۆستایان پەیڕەو بكەن بەو شێوەیەی خواو پێغەمبەرەكەی(ﷺ) فەرمانیان پێ كردووە. وەهەركاتێك مامۆستای كەسێك ستەمی لێ كرا سەری بخات و ئەگەر ستەمی كرد یارمەتی نەدات لەسەر ستەمەكەی بەڵكو ڕێگری لێ بكات. هەروەك لە فەرمودەی (الصحیح)دا هاتووە: براكەت سەربخە ئەگەر ستەم كارو ستەم لێ كراوبوو, ووتیان: ئەی پێغەمبەری خوا! سەری دەخەم ئەگەر ستەمی لێ كرا, بەڵام چۆن سەری بخەم ئەگەر ستەم كاربوو؟ فەرمووی: ڕێ گیری بكە لەو ستەمەی كە دەیكات ئەوە سەرخستنی تۆیە بۆ ئەو.
