ئەویش
ووتی: سوێند بە خوای گەورە ئەگەر ئێمە بە خزمەتی بگەیشتینایە نەماندەهێشت بە پێیەکانی
خۆی بەسەر زەویدا بڕوات و بە شانەکانمان هەڵمان دەگرت!
حوزەیفە فەرمووی: برازام: سوێند بە خوای گەورە
ئێمە ڕۆژی خەندەق لەگەڵ پێغەمبەری خوا(صلى الله عليه وسلم) بووین، شەوەکەی نوێژێکی
درێژی کردو پاشان لای کردەوە بە لامانداو فەرمووی: (چ پیاوێکتان هەڵدەستێت و دەچێت
هەواڵی دوژمنمان بۆ دەهێنێتەوە بزانین چییان کردووە – وە پێغەمبەری خوا مەرجی ئەوەشی
دەداتێ کە دەگەڕێتەوە – ئەگەر ئەمە بکات خوای گەورە دەیخاتە بەهەشتەوە؟) بەڵام هیچ
پیاوێک هەڵنەستا!
پاشان دەستی کردەوە بە نوێژ و نوێژێکی درێژی
کردو دواتر لای کرد بە لامانداو جارێکی تر فەرمووی: (چ پیاوێکتان هەڵدەستێت و دەچێت
هەواڵی دوژمنمان بۆ دەهێنێتەوە بزانین چییان کردووە – وە پێغەمبەری خوا مەرجی ئەوەشی
دەداتێ کە دەگەڕێتەوە – ئەگەر ئەمە بکات خوای گەورە دەیخاتە بەهەشتەوە؟) بەڵام هیچ
پیاوێک هەڵنەستا لە تاو ترس و برسی و سەرمای زۆر!
کاتێ بینی کەس هەڵنەستا، پێغەمبەری خوا(صلى
الله عليه وسلم) بانگی منی کرد، ئیتر من هیچ چارەیەکم نەما هەڵنەستم چونکە بانگی
کردم، فەرمووی: (ئەی حوزەیفە، تۆ بڕۆ و بچۆرە ناو دوژمنەوەو بزانە خەریکی چین، وە
هیچ نەکەیت و دەست نەکەیتەوە لێیان هەتا دەگەڕێیتەوە لامان).
دەفەرموێت:
منیش چووم و خۆم کرد بە ناویاندا، لەولاشەوە بای توندو سەربازانی خوای گەورە کارێکی
پێ کردبوون چ کارێک، هیچ قاپ و قاجاخ و ئاگرو خێمەیەکیان ڕانەدەوەستا لە تاو توندی
بایەکە، تا ئەوە بوو ئەبو سوفیانی کوڕی حەرب هەستاو ووتی: ئەی گەلی قوڕەیش هەر یەک
لە ئێوە تەماشای ئەو کەسە بکات کە لە پەنایدا دانیشتووە تا بزانێت کێی لە
تەنیشتەوەیە. حوزەیفە دەفەرموێت: منیش دەستی ئەو کەسەم گرت کە لە تەنیشتمدا بوو، پێم
ووت: تۆ کێیت؟ ووتی: فڵانی کوڕی فڵانم.
پاشان ئەبو سوفیان ووتی: ئەی گەلی قوڕەیش سوێند
بە خوا ئێوە لێرە لە خانەی مانەوەدا نین و بڕیار نییە بمێننەوە، هەموو ووشترەکانیش
تیاچوون و هۆزی بەنو قورەیزەش پەیمانەکەیان
شکاندو ئەوەی پێمان خۆش نەبوو لەوانمان بینی، ئەم با توندەش ئاوا هەراسانی کردووین
وەک دەبینن، سوێند بە خوا نە قاپ و قاجاخ و ئاگر و نە خێمەمان ڕاناوەستێت، دە سا هەستن
بار بکەن، ئەوە منیش بار دەکەم.
پاشان سوار ووشترەکەی بوو کە بەسترابوویەوە، لەسەر
پشتی دانیشت و پاشان لێیداو تێی خوڕی، ئیتر ووشترەکە سێ جار سەرسمیدا، هەر بە پێوە
مێخەکەی هەڵکەند، منیش ئەگەر لەبەر وەسێتەکەی پێغەمبەری خوا(صلى الله عليه وسلم) نەبوایە
کە پێی فەرمووم: (هیچ نەکەیت هەتا دەگەڕێیتەوە لام) ئەگەر بمویستایە بە تیرێک ئەبو
سوفیانم دەکوشت!
حوزەیفە دەفەرموێت: ئیتر گەڕامەوە بۆ لای پێغەمبەری خوا(صلى الله عليه وسلم) لە کاتێکدا ئەو نوێژی دەکرد لە پۆشاکێکی ئەستوردا، کاتێ منی بینی بردمیە ناو ڕەشماڵەکەو لایەکی پۆشاکەکەی پێدا دام و پاشان رکوع و سوجدەی برد لە کاتێکدا ئەو لە ناو ئەو پۆشاکەدا بوو، کاتێ سڵاوی دایەوە هەواڵەکەم پێ گەیاند. هۆزی غەطەفانیش هەواڵی بار کردنی قوڕەیشی بیست و ئەوانیش گەڕانەوە بەرەو شارەکانیان.
عن محمد بن كعب القُرظي، قال: قال فتًى منَّا
من أهل الكوفة لحذيفة بن اليمان: يا أبا عبدالله، رأيتُم رسول الله صلى الله عليه
وسلم وصَحِبتُموه؟ قال: نعم يا بن أخي، قال: فكيف كنتم تَصنعون؟ قال: والله لقد
كنَّا نَجهد، قال: واللهِ لو أدْرَكناه، ما ترَكناه يمشي على الأرض، ولجعَلناه على
أعناقنا، قال: فقال حذيفة: يا بن أخي، والله لقد رأَيتُنا مع رسول الله صلى الله
عليه وسلم بالخندق، وصلَّى رسول الله صلى الله عليه وسلم من الليل هَوِيًّا، ثم
الْتَفَت إلينا، فقال: ((مَن رجلٌ يقوم فيَنظر لنا ما فعَل القوم - يَشترط له رسول
الله صلى الله عليه وسلم أنه يَرجع - أدخَله الله الجنة؟))، فما قام رجلٌ، ثم
صلَّى رسول الله صلى الله عليه وسلم هَوِيًّا من الليل، ثم الْتفَت إلينا، فقال:
((مَن رجل يقوم فيَنظر لنا ما فعَل القوم، ثم يَرجع - يَشرط له رسول الله صلى الله
عليه وسلم الرَّجعة - أسأل الله أن يكون رفيقي في الجنة؟))، فما قام رجلٌ من القوم
مع شدَّة الخوف، وشدَّة الجوع، وشدَّة البرد، فلمَّا لَم يَقُم أحدٌ، دعاني رسول
الله صلى الله عليه وسلم فلم يكن لي بدٌّ من القيام حين دعاني، فقال: ((يا حذيفة،
فاذْهَب، فادْخُل في القوم، فانظْر ما يفعلون، ولا تُحدِثنَّ شيئًا؛ حتى
تَأْتينا))، قال: فذهَبت فدخَلت في القوم والريح وجنود الله تَفعل ما تفعل، لا
تقرُّ لهم قِدرًا ولا نارًا ولا بناء، فقام أبو سفيان بن حرب، فقال: يا معشر قريش،
ليَنظر امرؤ مَن جليسُه، فقال حذيفة: فأخَذت بيد الرجل الذي إلى جنبي فقلتُ: مَن
أنت؟ قال: أنا فلان بن فلان، ثم قال أبو سفيان: يا معشر قريش، إنَّكم والله ما
أصبَحتم بدار مقامٍ، لقد هلَك الكُراع، وأخْلَفتنا بنو قريظة، بلغنا منهم الذي
نَكره، ولَقِينا من هذه الريح ما تَرون، والله ما تطمئنُّ لنا قِدْرٌ ولا تقوم لنا
نارٌ، ولا يَستمسك لنا بناءٌ، فارْتَحِلوا؛ فإني مُرتحل، ثم قام إلى جَمله وهو
معقول، فجلَس عليه، ثم ضرَبه، فوثَب على ثلاثٍ، فما أطلَق عِقاله إلاَّ وهو قائم،
ولولا عَهْدُ رسول الله صلى الله عليه وسلم: لا تُحدث شيئًا حتى تأتيني، ولو
شِئْتُ لقتَلته بسهمٍ، قال حذيفة: ثم رجَعت إلى رسول الله صلى الله عليه وسلم وهو
قائم يُصلي في مِرْطٍ لبعض نسائه مُرحَّلٍ، فلمَّا رآني، أدخلني إلى رحْله وطرَح
عليّ طرفَ المِرْط، ثم ركَع وسجَد، وإنه لَفِيه، فلمَّا سلَّم، أخْبَرته الخبر،
وسَمِعتْ غَطَفَان بما فعَلت قريش، وانْشَمَروا إلى بلادهم". أخرَجه الإمام
أحمد في مسنده (23334)، وصحَّحه مُحقِّق المسند شعيب الأرناؤوط ؛ انظر: طبعة
الرسالة (38/ 358).
حەمزە بەرزنجی
