وە چی بكرێت تا ئەو خێرە گەورەیەمان لە كیس نەچێت و زانایان لەو بارەیەوە چییان فەرمووە؟
جا بۆ روونكردنەوەی
ئەو مەسەلەیە بە تایبەتی كە ئەمساڵ ویستی خوای گەورە وایە رۆژووی عەرەفە كەوتۆتە شەممەوەو
هەمووشمان دەزانین رۆژووی عەرەفە گوناهی دوو ساڵی پێش و پاش دەسڕێتەوە.. چی بكەین؟
چونكە زۆر جار ئەوانەشی
بە رۆژوو دەبن تیایدا بە گومان و دوو دڵیەوە دەیگرن, جا پێم باش بوو ڕای زانایان لەو
بارەیەوە نقڵ بكەم تا چاو ڕۆشن بین لەو مەسەلەیەدا:
زانایان دەفەرموون
مەكروهە بە تەنها رۆژی شەممە بە رۆژوو بیت لەبەر ئەم فەرموودەیەی لەو بارەوە هاتووە:
عَنْ عَبْدِ
اللَّهِ بْنِ بُسْرٍ عَنْ أُخْتِهِ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّي اللَّهُ عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ قَالَ : (لا تَصُومُوا يَوْمَ السَّبْتِ إِلا فِيمَا افْتَرَضَ اللَّهُ
عَلَيْكُمْ ، فَإِنْ لَمْ يَجِدْ أَحَدُكُمْ إِلا لِحَاءَ عِنَبَةٍ ، أَوْ عُودَ
شَجَرَةٍ فَلْيَمْضُغْهُ). رواه الترمذي (744) وأبو داود (2421) وابن ماجه (1726)
صححه الألباني في "الإرواء" (960) وقَالَ أَبُو عِيسَي الترمذي : هَذَا
حَدِيثٌ حَسَنٌ ، وَمَعْنَي كَرَاهَتِهِ فِي هَذَا أَنْ يَخُصَّ الرَّجُلُ يَوْمَ
السَّبْتِ بِصِيَامٍ لأَنَّ الْيَهُودَ تُعَظِّمُ يَوْمَ السَّبْتِ " انتهي
واتە: رۆژی شەممە
بە رۆژوو مەبن مەگەر لەو رۆژانەدا كە فەرز كراوە لەسەرتان. خۆ ئەگەر یەكێكتان بە رۆژوو
بوو وە هیچی دەست نەكەوت جگە لە توێكڵی بۆڵە ترێیەك یان چیلكەی دارێك نەبێت, با بیمژێت
و رۆژووەكەی بێ بشكێنێت.
هەرچەند هەندێك
لە زانایان ئەم فەرمودەیە بە ضەعیف و شاذ و پێچەوانەی زۆر فەرمودەی صەحیحی تر دەزانن لەوانە: ابن باز لە مجموع فتاوي ابن
باز(30)جزءا - (15 / 413)(سؤال مقدم من س . أ . غ . وقد أجاب عنه برقم 1179 \ اش
وتاريخ 9 \ 2 \ 1415 هـ .)
وە هەندێكی تر بە
مەنسوخی دەزانن:
أبو داود لە
السنن دا دەفەرموێت : (قال مالك: هذا كذب الحديث).
واتە: مالك فەرمویەتی:
ئەمە فەرمودەیەی ڕاست نییە.
وە ابو داود ـ
رحمه الله ـ فەرمویەتی: (هو منسوخ). واتە: نەسخ بۆتەوە.
وە إمام احمد ـ
رحمه الله ـ فەرمویەتی: (كان يحيي بن سعيد يتقيه وأبی ان يحدثني به).
واتە: یەحیای كوڕی
سەعید خۆی لێ دەپاراست و باسی نەدەكرد.
أبو بكرالأثرم فەرمویەتی:
(وحجة أبي عبدالله في الرخصة في صوم يوم السبت أن الأحاديث كلها مخالفة لحديث
عبدالله بن بشر (يشير إلي حديث النهي عن صومه) منها حديث أم سلمة ـ رضي الله عنها
ـ حين سئلت أي الأيام كان النبي صلي الله عليه وسلم أكثر صياماً لها؟ فقالت:
«السبت والأحد» اهـ.
واتە: بەهانەی ئەبی
عبدالله لە بە رۆژوو بونی رۆژی شەممان ئەوەیە كە سەرجەم فەرمودەكانی تر پێچەوانەی
فەرمودەكەی عبدالله ی كوری بوسرن (ئاماژە دەكات بۆ فەرمودەكەی نەهی تیایە لە بە رۆژوو
بونی شەممان) لەوانە: فەرمودەكەی أم سەلەمە رەزای خوای لێ بێت, كاتێ پرسیاری لێ
كرا كە چ رۆژێك پێغەمبەری خوا صلی الله علیه وسلم زۆر بە رۆژوو دەبوو تیایدا؟ فەرموی:
شەممەو یەك شەممە.
أبو داود دەفەرموێت:
(وأكثر أهل العلم علي عدم الكراهة) واتە: زۆربەی ئەهلی عیلم لەسەر ئەوەن كە بە رۆژوو
بوونی شەممە مەكروه نییە. / بڕوانە (اقتضاء الصراط المستقيم ص263) لشيخ الإسلام
ابن تيمية ـ رحمه الله ـ. وة مجموع فتاوي ورسائل ابن عثيمين - (20 / 33)
ابن قدامە رحمه
الله لە "المغنی " (3/52) دەفەرموێت: " هاوەڵانمان ووتویانە: مەكروهە بە تەنها
رۆژی شەممان بە رۆژوو بیت.....مەكروهەكە ئەوەیە كە بە تەنها بیگریت, خۆ ئەگەر رۆژی
تری لەگەڵ بگیرێت, مەكروه نییە, لەبەر فەرموودەكەی أبی هورەیرە و جویریە. وە ئەگەر
ئەو رۆژە موافیقی ئەو رۆژانە بوو كە كەسەكە عادەتی وایە بە رۆژوو دەبێت تیایاندا
دروستەو مەكروه نییە ".
مەبەستیشی بە فەرمودەكەی
أبی هورەیرە ئەمەیە:
عَنْ أَبِي
هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ : سَمِعْتُ النَّبِيَّ صَلَّي اللَّهُ
عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ : ( لا يَصُومَنَّ أَحَدُكُمْ يَوْمَ الْجُمُعَةِ إِلا
يَوْمًا قَبْلَهُ أَوْ بَعْدَه ). رواه البخاري (1985) ومسلم (1144)
واتە: كەس لە ئێوە
بە تەنها رۆژی جومعە بەرۆژوو نەبێت, مەگەر لە پێشییەوە یان لە دوایەوە رۆژێكی تری
لەگەڵدا بگرێت.
وە فەرمودەكەی
جویریە ئەمەیە :
عَنْ
جُوَيْرِيَةَ بِنْتِ الْحَارِثِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّي
اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ دَخَلَ عَلَيْهَا يَوْمَ الْجُمُعَةِ وَهِيَ صَائِمَةٌ
، فَقَالَ : ( أَصُمْتِ أَمْسِ ؟ قَالَتْ : لا . قَالَ : تُرِيدِينَ أَنْ تَصُومِي
غَدًا ؟ قَالَتْ : لا . قَالَ : فَأَفْطِرِي ) . رواه البخاري (1986).
واتە: پێغەمبەری
خوا رۆژی جومعە چووە ماڵی جوەیرییەی كچی حارث و بینی بەرۆژووە. فەرموی: ئایا دوێنێ
بەرۆژوو بویت؟ فەرموی: نەخێر, فەرموی: بە تەمای بەیانی بەرۆژوو بیت؟ فەرموی: نەخێر.
فەرموی: دەی سا بیشكێنە.
وە چەسپاویشە لە
صەحیحەیندا كە: أن النبي صَلَّي اللَّهُ
عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قال : ( أَحَبُّ الصِّيَامِ إِلَي اللَّهِ صِيَامُ دَاوُدَ،
كان َيَصُومُ يَوْمًا وَيُفْطِرُ يَوْمًا).
واتە: خۆشەویستترین
رۆژوو بە لای خوای گەورەوە رۆژووی داود پێغەمبەرە(علیه السلام) كە رۆژێك بە رۆژوو
دەبوو وە رۆژێك نەیدەگرت. واتە ڕۆژ نا ڕۆژێک بە ڕۆژوو دەبوو.
ئەمەش ئەوەی لێ
وەردەگیرێت كە مەبەست بەوەیە رۆژی شەممان بە تەنها و بە بێ هیچ پاساوێكی شەرعی تر
دروست نییە بە رۆژوو بیت تیایدا, خۆ ئەگەر شەممان بكەوێتە ئەو رۆژانەی عادەتی وایە
بە رۆژوو دەبێت تیایدا وەك رۆژی عەرەفە یان عاشورا‌وە ئەوە دروستە با بەتەنهاش بێت
و رۆژی تری لەگەڵ نەگرێت.
ابن حەجەر لە
الفتح دا باسی ئەوەی كردووە كە ئەم نەهییە لە گرتنی رۆژی جومعە رۆژووی كەسێك ناگرێتەوە
كە عادەتی وایە رۆژێكی دیاری كراو دەگرێت و دەكەوێتە جومعەوە وەك رۆژی عەرەفە. هەروەها
رۆژی شەممەش .
ابن عثیمین دەڵێت:
"
وليعلم أن صيام يوم السبت له أحوال :
الحال الأولي :
أن يكون في فرضٍ كرمضان أداء ، أو قضاءٍ ، وكصيام الكفارة ، وبدل هدي التمتع ،
ونحو ذلك ، فهذا لا بأس به ما لم يخصه بذلك معتقدا أن له مزية .
الحال الثانية :
أن يصوم قبله يوم الجمعة فلا بأس به ؛ لأن النبي صلي الله عليه وسلم قال لإحدي
أمهات المؤمنين وقد صامت يوم الجمعة : ( أصمت أمس ؟ ) قالت : لا ، قال : ( أتصومين
غدا ؟ ) قالت : لا ، قال : ( فأفطري ) . فقوله : ( أتصومين غدا ؟ ) يدل علي جواز
صومه مع الجمعة .
الحال الثالثة :
أن يصادف صيام أيام مشروعة كأيام البيض ويوم عرفة ، ويوم عاشوراء ، وستة أيام من
شوال لمن صام رمضان ، وتسع ذي الحجة فلا بأس ، لأنه لم يصمه لأنه يوم السبت ، بل
لأنه من الأيام التي يشرع صومها .
الحال الرابعة :
أن يصادف عادة كعادة من يصوم يوما ويفطر يوما فيصادف يوم صومه يوم السبت فلا بأس
به ، كما قال النبي صلي الله عليه وسلم لما نهي عن تقدم رمضان بصوم يوم أو يومين :
( إلا رجلاً كان يصوم صوماً فليصمه ) ، وهذا مثله .
الحال الخامسة :
أن يخصه بصوم تطوع فيفرده بالصوم ، فهذا محل النهي إن صح الحديث في النهي عنه
" انتهي من "مجموع فتاوي ورسائل الشيخ ابن عثيمين" (20/57).
واتە: با بزانرێن
كە رۆژووی رۆژی شەممە چەند حاڵەتێكی هەیە:
حاڵەتی یەكەم: ئەوەیە
لە فەرزدا بیگریت, وەك بە رۆژوو بوونی رەمەزان بە گرتنی یان بە قەزا, وە قەزای كەفارەت,
یان لە بری ئەنجام نەدانی سەربڕینی حەیوان لە حەجی تەمەتوع, وە لەو جۆرانە, كە ئەمە
دروستە ئەگەر تایبەتی نەكات و پێی وانەبێت تایبەتییەكی هەیە.
حاڵەتی دووەم: ئەگەر
لە پێشییەوە رۆژی جومعە بەرۆژوو بێت ئەمەش دروستە, چونكە پێغەمبەری خوا(صلی الله
علیه وسلم) بە یەكێك لە دایكانی ئیماندارانی فەرموو كاتێ بینی رۆژی جومعە بەرۆژووە:
ئایا دوێنێ بە رۆژوو بویت؟ فەرموی: نا, فەرموی: ئایا بە تەمایت بەیانی بەرۆژوو بیت؟
فەرموی: نا, فەرموی: دە سا بیشكێنە. جا ووتەی: (ئایا بە تەمایت بەیانی بە رۆژوو بیت؟)
بەڵگەیە لەسەر ئەوەی دروستە لەگەڵ رۆژی جومعە بیگریت و بەرۆژوو بیت تیایدا.
حاڵەتی سێیەم: ئەوەیە
كە رۆژی شەمە یەكانگیر بێت لەگەڵ ئەو رۆژانەدا كە دروستە بە رۆژوو بیت تیایدا وەك
رۆژانی (ایام البیض) و عەرەفەو رۆژی عاشوراو شەش رۆژی سەرەتای شەوال بۆ كەسێك رەمەزانی
گرتبێت, وە نۆمینەی حاجیانی سەرەتای ژی الحجە, ئەوا ئەو كاتە دروستە, چونكە بە نێتی
ئەوە بە رۆژوو نەبووە كە شەممەیە. بەڵكو لەبەر ئەوەی لەو رۆژانەیە كە دروستە بەرۆژوو
بیت تیایدا.
حاڵەتی چوارەم:
ئەوەیە كە یەكانگیر بێت لەگەڵ بە رۆژوو بونی عادەتێكیدا, وەك ئەو كەسەی عادەتی وایە
رۆژ نا رۆژێك بە رۆژوو دەبێت و ئەو كات رۆژێك بەر رۆژی شەممان دەكەوێت. ئەمەش
دروستەو هیچی تیا نییە. هەروەك پێغەمبەری خوا(صلی الله علیه وسلم) كاتێ نەهی كردووە
لە بەڕۆژوو بونی رۆژێك یان دوو رۆژ پێش رەمەزان فەرمویەتی: (مەگەر كەسێك كە عادەتی
وایە بە رۆژوو دەبێت بە هۆی ترەوە ئەوا با ئەم كەسە بە رۆژوو بێت). جا ئەمە مەبەستی
ئەو نەهییەیە كە لە فەرموودەكەدا هاتووە ئەویش لە حاڵێكدا ئەگەر ئەو فەرموودەیەی نەهییەكەی
تیایە لە بەرۆژوو بونی رۆژی شەممە صەحیح بێت.
والله اعلم
حەمزە بەرزنجی
مانگی زیلحیججەی١٤٣٢کۆچی
– ٢٠١١ میلادی
سەرچاوەكان
1-
موقع الإسلام سؤال وجواب فتاوي الشيخ محمد صالح المنجد سؤال رقم 81621
2-شرح منهاج
السالكين ي عبدالرحمن السعدي (1 / 234)
3- الفتاوي
الثلاثية - (1 / 69)
4- اقتضاء
الصراط المستقيم ص263) لشيخ الإسلام ابن تيمية
5- مجموع فتاوي
ورسائل الشيخ ابن عثيمين" (20/57)
6- مجموع فتاوي
ابن باز(30)جزءا - (15 / 413)
